Công ty khởi nghiệp hay Startup là một doanh nghiệp hiện đang trong giai đoạn hình thành hoặc giai đoạn đầu của sự phát triển, hoạt động để đưa một sản phẩm hoặc dịch vụ mới ra thị trường. Các công ty khởi nghiệp có thể được coi là rủi ro đối với các nhà đầu tư vì chúng chưa được biết đến rộng rãi, vì vậy chúng thường được tài trợ tư nhân, thường là bởi chủ sở hữu hoặc người sáng lập.
Nếu bạn đang muốn dấn thân vào thị trường với tư cách là một công ty khởi nghiệp với sự đổi mới, thì điều quan trọng là phải hiểu cách thức hoạt động của quy trình. Tìm hiểu rõ hơn khái niệm “Khởi nghiệp là gì”, các loại hình khởi nghiệp khác nhau, các lựa chọn tài trợ và các yêu cầu chung để vận hành doanh nghiệp khởi nghiệp của bạn.
Khởi nghiệp là gì?
Chúng ta có thể trả lời cho câu hỏi “Khởi nghiệp là gì?” một cách đơn giản và dễ hiểu như thế này:
Khởi nghiệp chính là việc một cá nhân hay một nhóm nào đó đã ấp ủ ý tưởng kinh doanh riêng, giờ đây họ bắt tay vào tiến hành thực hiện dự án để đưa sản phẩm hoặc dịch vụ mới của mình ra thị trường, hay là một thứ gì đó đã có mặt trên thị trường nhưng theo cách riêng của họ.
Công ty khởi nghiệp là gì?
Công ty khởi nghiệp (Startup) là một doanh nghiệp mới thành lập, được tạo ra để tìm kiếm mô hình kinh doanh có khả năng tăng trưởng nhanh và mở rộng quy mô linh hoạt. Khác với các doanh nghiệp truyền thống vốn tập trung vào sự ổn định và lợi nhuận ngắn hạn, startup hướng đến đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ, và khai phá những nhu cầu chưa được đáp ứng trong thị trường.
Một doanh nghiệp khởi nghiệp thường bắt đầu từ một ý tưởng sáng tạo hoặc giải pháp khác biệt, sau đó thử nghiệm, cải tiến, và phát triển thành sản phẩm hoặc dịch vụ có giá trị thực tế. Quá trình này đi kèm với nhiều rủi ro, thử thách, nhưng cũng là cơ hội để đạt được tốc độ tăng trưởng vượt bậc nếu mô hình thành công.
Sự khác biệt giữa khởi nghiệp và lập nghiệp là gì?
Trong quá trình xây dựng sự nghiệp, nhiều người thường nhầm lẫn giữa khởi nghiệp và lập nghiệp. Dù hai khái niệm này đều nói về việc bắt đầu một hành trình kinh doanh, nhưng mục tiêu, tư duy và cách vận hành lại có sự khác biệt rõ rệt. Việc hiểu đúng sẽ giúp các cá nhân và tổ chức xác định con đường phát triển phù hợp với định hướng của mình.
Lập nghiệp – Xây dựng sự nghiệp ổn định cho bản thân
Lập nghiệp là quá trình một cá nhân tự tạo dựng con đường sự nghiệp riêng, thường bằng cách mở cửa hàng, kinh doanh nhỏ hoặc phát triển nghề nghiệp độc lập. Mục tiêu chính của lập nghiệp là tạo nguồn thu nhập ổn định và duy trì công việc lâu dài.
Ví dụ: Một người mở tiệm cà phê, cửa hàng quần áo hoặc quán ăn nhỏ để phục vụ khách hàng địa phương. Họ có thể tự điều hành và duy trì mô hình này trong thời gian dài – đó là lập nghiệp.
Khởi nghiệp – Hành trình đổi mới và mở rộng quy mô
Khởi nghiệp không đơn thuần là bắt đầu một công việc kinh doanh mới. Khởi nghiệp là quá trình xây dựng mô hình kinh doanh sáng tạo, có khả năng mở rộng và phát triển nhanh chóng, hướng đến việc tạo ra giá trị mới cho thị trường.
Một công ty khởi nghiệp (startup) thường bắt đầu từ ý tưởng độc đáo hoặc giải pháp mới cho một vấn đề cụ thể, sau đó thử nghiệm và cải tiến để đạt được tăng trưởng nhanh.
Nếu lập nghiệp tập trung vào sự ổn định và duy trì, thì khởi nghiệp tập trung vào tốc độ, sự đột phá và khả năng nhân rộng. Đây là điểm khác biệt cốt lõi giữa hai hình thức phát triển sự nghiệp.
| Tiêu chí | Lập nghiệp | Khởi nghiệp |
| Mục tiêu | Ổn định, duy trì nguồn thu nhập cá nhân | Tăng trưởng nhanh, đổi mới sáng tạo |
| Quy mô hoạt động | Cá nhân hoặc hộ kinh doanh nhỏ | Doanh nghiệp có khả năng mở rộng quy mô lớn |
| Tư duy phát triển | Duy trì, ổn định | Đổi mới, đột phá, linh hoạt |
| Mức độ rủi ro | Thấp, kiểm soát được | Cao, nhiều biến động và thử nghiệm |
| Ví dụ điển hình | Quán cà phê, cửa hàng nhỏ, tiệm sửa xe | Startup công nghệ, ứng dụng di động, nền tảng số |
Dễ thấy rằng, khởi nghiệp mang tính đột phá và hướng đến sự khác biệt, trong khi lập nghiệp mang tính an toàn và ổn định. Ở Việt Nam, làn sóng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đang phát triển mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực như công nghệ, giáo dục, tài chính hay dịch vụ chia sẻ không gian làm việc.
Đặc điểm của những doanh nghiệp khởi nghiệp là gì?
Các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) thường mang những đặc điểm riêng biệt so với doanh nghiệp truyền thống. Dưới đây là những yếu tố phổ biến nhất giúp nhận diện một công ty khởi nghiệp:
- Tư duy đổi mới sáng tạo: luôn tìm kiếm ý tưởng mới, sản phẩm hoặc dịch vụ có khả năng tạo ra giá trị khác biệt cho thị trường.
- Mô hình kinh doanh linh hoạt: sẵn sàng thay đổi hướng đi, thử nghiệm mô hình mới để thích ứng với thị trường.
- Tốc độ tăng trưởng cao: nếu mô hình thành công, doanh nghiệp có thể mở rộng nhanh trong thời gian ngắn.
- Chấp nhận rủi ro: tinh thần dám thử, dám sai, học hỏi từ thất bại để hoàn thiện sản phẩm.
- Ứng dụng công nghệ: tận dụng nền tảng số, dữ liệu và tự động hóa để tối ưu vận hành và mở rộng quy mô.
- Văn hóa làm việc linh hoạt: đề cao sự sáng tạo, hợp tác, trao quyền cho nhân viên và giảm tính phân cấp.
- Tập trung vào giá trị người dùng: mọi quyết định phát triển đều hướng đến việc cải thiện trải nghiệm khách hàng.
Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đang tận dụng các dịch vụ hỗ trợ như văn phòng ảo, văn phòng chia sẻ, không gian làm việc linh hoạt để tối ưu chi phí và mở rộng mạng lưới kết nối.
Đây cũng là lý do các startup thường chọn G Office – đơn vị cung cấp không gian làm việc chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp khởi nghiệp dễ dàng vận hành và tạo dựng hình ảnh uy tín ngay từ đầu.
Giai đoạn phát triển của các công ty khởi nghiệp
Một công ty khởi nghiệp (startup) không thể thành công ngay từ khi ra đời. Để phát triển bền vững, doanh nghiệp phải trải qua nhiều giai đoạn khác nhau – từ hình thành ý tưởng cho đến mở rộng và ổn định mô hình kinh doanh.
Dưới đây là 5 giai đoạn phát triển phổ biến của doanh nghiệp khởi nghiệp:
- Giai đoạn 1 – Hình thành ý tưởng: Đây là giai đoạn người sáng lập xác định vấn đề thị trường và đề xuất giải pháp mới. Doanh nghiệp tập trung vào việc lên ý tưởng, nghiên cứu nhu cầu khách hàng và xây dựng tầm nhìn ban đầu.
- Giai đoạn 2 – Phát triển sản phẩm mẫu (Prototype/MVP): Startup bắt đầu phát triển phiên bản thử nghiệm của sản phẩm hoặc dịch vụ. Mục tiêu là kiểm chứng ý tưởng và thu thập phản hồi từ nhóm khách hàng đầu tiên.
- Giai đoạn 3 – Tìm kiếm thị trường (Market Fit): Sau khi sản phẩm được hoàn thiện hơn, doanh nghiệp khởi nghiệp tiến hành thử nghiệm mô hình kinh doanh thực tế để xem sản phẩm có đáp ứng đúng nhu cầu thị trường hay không.
- Giai đoạn 4 – Tăng trưởng và mở rộng quy mô: Khi đã xác định được hướng đi đúng, startup tập trung mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, đẩy mạnh marketing và tuyển dụng nhân sự để phát triển nhanh hơn.
- Giai đoạn 5 – Ổn định và tái cấu trúc: Sau khi đạt mức tăng trưởng ổn định, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống quản trị, quy trình nội bộ, và tìm kiếm cơ hội phát triển dài hạn hoặc mở rộng sang lĩnh vực mới.
Cách thức vận hành của các công ty khởi nghiệp
Cách thức vận hành là yếu tố thể hiện rõ nhất bản chất linh hoạt và sáng tạo của doanh nghiệp khởi nghiệp (startup). Không giống mô hình truyền thống vốn nặng tính quy trình, startup thường chọn hướng đi gọn nhẹ, công nghệ hóa và tập trung vào tốc độ tăng trưởng.
Mô hình quản trị linh hoạt
Startup thường áp dụng mô hình tổ chức phẳng – giảm cấp bậc, đề cao tính chủ động của mỗi cá nhân. Nhà sáng lập (founder) giữ vai trò định hướng chiến lược, trong khi các nhóm nhỏ phụ trách từng phần việc độc lập.
Việc ra quyết định nhanh, thử nghiệm liên tục và sẵn sàng điều chỉnh là nguyên tắc vận hành phổ biến của các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Ví dụ: Nhiều startup trong lĩnh vực công nghệ chỉ có vài nhân sự chủ chốt, nhưng vẫn vận hành hiệu quả nhờ ứng dụng công cụ quản lý dự án, CRM, và nền tảng làm việc từ xa như Notion, Slack hoặc Trello.
Quy trình hoạt động tối ưu và linh hoạt
Do nguồn lực ban đầu còn hạn chế, startup phải tối ưu hóa mọi quy trình – từ vận hành, nhân sự đến tài chính.
Thay vì đầu tư lớn vào văn phòng hay cơ sở vật chất, họ tập trung vào sản phẩm, khách hàng và thị trường. Mô hình văn phòng ảo hoặc văn phòng chia sẻ trở thành lựa chọn phổ biến vì vừa giảm chi phí vận hành, vừa giúp doanh nghiệp duy trì hình ảnh chuyên nghiệp.
Các hoạt động thường được tinh gọn theo hướng:
- Ưu tiên làm việc nhóm nhỏ, theo mục tiêu cụ thể.
- Sử dụng nền tảng công nghệ để cộng tác và đo lường tiến độ.
- Tập trung phát triển sản phẩm cốt lõi thay vì mở rộng nhân sự quá sớm.
Văn hóa làm việc năng động, sáng tạo
Văn hóa startup mang đặc trưng cởi mở, đề cao tinh thần dám nghĩ – dám làm. Nhân sự trong công ty được khuyến khích thử nghiệm ý tưởng mới, học hỏi từ sai lầm và chia sẻ kiến thức nội bộ.
Các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công đều xây dựng được môi trường làm việc khuyến khích sáng tạo, minh bạch và gắn kết, giúp đội ngũ cùng hướng tới mục tiêu chung.
Các lựa chọn tài chính để huy động vốn cho công ty khởi nghiệp:
Để trang trải chi phí khởi nghiệp, các doanh nghiệp phải xác định các phương án tài trợ của họ. Dưới đây là một số phương pháp huy động vốn phổ biến:
- Khởi động: Nhiều công ty khởi nghiệp được tư nhân tài trợ ngay từ đầu. Các chủ sở hữu hoặc người sáng lập thường tự đầu tư vào doanh nghiệp và xây dựng nó từ đầu, một quá trình thường được gọi là khởi động.
- Gia đình và bạn bè: Một phương pháp tài trợ vốn phổ biến là nhận tiền từ gia đình và bạn bè, những người sẵn sàng đầu tư vào doanh nghiệp của bạn. Trong nhiều trường hợp, tốt nhất có thể coi loại tài trợ này là một khoản cho vay hơn là một cổ phần trong doanh nghiệp của bạn.
- Các khoản cho vay: Tùy thuộc vào loại hình kinh doanh, các doanh nhân có thể đủ điều kiện nhận khoản tài trợ hoặc khoản vay kinh doanh từ ngân hàng hoặc các tổ chức khác.
- Huy động vốn từ cộng đồng: Huy động vốn từ cộng đồng có thể giúp các công ty khởi nghiệp huy động vốn mà không gặp rắc rối khi chuyển nhượng quyền sở hữu một phần; nói chung, những người quyên góp tiền sẽ nhận được phiên bản đầu tiên của sản phẩm hoặc phần thưởng độc quyền từ công ty.
- Vốn chủ sở hữu: Các công ty khởi nghiệp có thể từ bỏ một phần sở hữu, hoặc vốn chủ sở hữu, để đổi lấy vốn khởi nghiệp. Họ phải chứng minh giá trị kinh doanh của mình với các nhà đầu tư, một nhiệm vụ đầy thách thức có thể thành công.
Đảm bảo tính toán chính xác chi phí khởi động của bạn để bạn biết mình cần bao nhiêu khi yêu cầu tiền. Xem xét tất cả các chi phí vận hành doanh nghiệp của bạn, bao gồm: thiết bị, tiếp thị, giấy phép, không gian văn phòng, nghiên cứu và bất kỳ chi phí nào khác có liên quan đến doanh nghiệp của bạn.
Các loại hình khởi nghiệp phổ biến
Các công ty khởi nghiệp hình thành doanh nghiệp của họ với nhiều mục tiêu và mục đích khác nhau và có thể được phân loại theo cấu trúc kinh doanh, ngành hoặc mục đích của họ. Cơ cấu kinh doanh, hoặc pháp nhân kinh doanh, được thành lập khi doanh nghiệp được thành lập để xác định cách doanh nghiệp hoạt động, các yêu cầu đăng ký, thuế và các biện pháp bảo vệ pháp lý. Tùy thuộc vào số lượng chủ sở hữu và sở thích bảo vệ trách nhiệm pháp lý, các doanh nghiệp có thể hình thành bằng cách lựa chọn một trong số các cấu trúc pháp lý, bao gồm:
- Doanh nghiệp tư nhân: Doanh nghiệp tư nhân không cần đăng ký và thường có một chủ sở hữu chịu trách nhiệm cá nhân về chi phí.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn (LLC): Cho dù một hay nhiều thành viên, các LLC đều bảo vệ trách nhiệm pháp lý cho chủ sở hữu và được coi như các pháp nhân chuyển giao, có nghĩa là họ không phải trả thuế đối với thu nhập kinh doanh. Thay vào đó, thu nhập kinh doanh được báo cáo về thuế thu nhập cá nhân của chủ sở hữu.
- Hợp danh trách nhiệm hữu hạn (LLP): LLP có nhiều chủ sở hữu và cung cấp cho mỗi chủ sở hữu sự bảo vệ về trách nhiệm pháp lý.
- Hợp danh hữu hạn (LP): LP quy định cho chủ sở hữu trách nhiệm vô hạn trong khi các đối tác khác được bảo vệ với trách nhiệm hữu hạn.
Khi chọn cơ cấu kinh doanh, điều quan trọng là phải cân nhắc xem bạn có đang tìm kiếm nhà đầu tư hay không. Bởi vì trách nhiệm hữu hạn cũng bảo vệ tài sản của nhà đầu tư, sẽ dễ dàng nhận được tài trợ hơn nếu bạn chọn một cấu trúc cung cấp khả năng bảo vệ bằng trách 
Phân loại công ty khởi nghiệp
Các công ty khởi nghiệp cũng có thể được phân loại theo mục đích. Một số chỉ nhằm mục đích kiếm lợi nhuận, trong khi những người khác có ý định tạo ra sự khác biệt trong cộng đồng của họ.
Khởi nghiệp Doanh nghiệp Nhỏ
Khởi nghiệp kinh doanh nhỏ là hình thức khởi nghiệp phổ biến. Đây thường là các doanh nghiệp thuộc sở hữu địa phương, chẳng hạn như nhà hàng hoặc nhà bán lẻ nhằm mục đích thu lợi nhuận nhưng không muốn mở rộng sang các địa điểm khác hoặc phát triển nhượng quyền thương mại.
Khởi động có thể mở rộng
Một công ty khởi nghiệp có khả năng mở rộng là một công việc kinh doanh nhằm mục đích mở rộng quy mô lớn hơn nhiều so với ban đầu. Các công ty khởi nghiệp có khả năng mở rộng tin rằng ý tưởng của họ có thể phát triển và có động lực để làm cho doanh nghiệp thành công. Chúng thường được tài trợ thông qua đầu tư mạo hiểm và nhằm mục đích cuối cùng trở thành giao dịch công khai.
Khởi nghiệp kinh doanh xã hội
Doanh nghiệp xã hội có những mục tiêu khác ngoài lợi nhuận. Mục tiêu của họ là tạo ra sự thay đổi hoặc tác động trong cộng đồng. Nhiều doanh nghiệp xã hội là tổ chức phi lợi nhuận được thúc đẩy bởi các sứ mệnh cụ thể. Các công ty khởi nghiệp này cũng có thể sử dụng các khoản trợ cấp và tài trợ để tài trợ.
Công ty lớn thành lập
Các công ty khởi nghiệp lớn sử dụng các phương pháp tiếp cận sáng tạo để cải thiện công ty của họ. Mục đích là để mở rộng thương hiệu đã nổi tiếng của một công ty thông qua một thực thể mới trong cùng công ty đó, chẳng hạn như một dòng sản phẩm mới.
Cơ hội và thách thức của các công ty khởi nghiệp
Khởi nghiệp mang lại nhiều cơ hội bứt phá cho doanh nghiệp trẻ, nhưng song song đó là không ít khó khăn về vốn, thị trường và nhân lực. Việc hiểu rõ cơ hội và thách thức giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) xây dựng chiến lược phù hợp để phát triển bền vững.
Cơ hội của doanh nghiệp khởi nghiệp
Việt Nam được đánh giá là thị trường tiềm năng cho các công ty khởi nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, thương mại điện tử, dịch vụ và đổi mới sáng tạo. Một số cơ hội nổi bật gồm:
- Thị trường mở rộng và nhu cầu mới liên tục xuất hiện: người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng sản phẩm, dịch vụ mới mẻ và tiện lợi.
- Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước: nhiều chương trình hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo như National Startup Support Program (Đề án 844) hay Quỹ đổi mới sáng tạo quốc gia (NATIF).
- Nguồn nhân lực trẻ, sáng tạo: thế hệ lao động mới có kỹ năng công nghệ, khả năng thích ứng cao.
- Dễ tiếp cận công nghệ và nền tảng số: công cụ quản lý, marketing và thương mại điện tử giúp startup vận hành hiệu quả hơn.
- Cộng đồng khởi nghiệp phát triển mạnh: sự liên kết giữa nhà đầu tư, vườn ươm, không gian làm việc chung và các đơn vị hỗ trợ như G Office giúp startup phát triển thuận lợi.
Thách thức mà startup phải đối mặt
Dù có tiềm năng lớn, phần lớn startup vẫn gặp nhiều trở ngại, đặc biệt trong giai đoạn đầu phát triển. Một số thách thức phổ biến gồm:
- Thiếu vốn và dòng tiền ổn định: việc duy trì hoạt động khi chưa có doanh thu là thách thức lớn nhất.
- Thiếu kinh nghiệm quản trị và mô hình kinh doanh rõ ràng: nhiều startup thất bại do thiếu kế hoạch dài hạn hoặc chưa hiểu rõ thị trường.
- Cạnh tranh gay gắt: tốc độ sao chép ý tưởng nhanh khiến startup phải không ngừng đổi mới.
- Khó giữ chân nhân sự giỏi: nguồn lực hạn chế khiến doanh nghiệp khó thu hút hoặc duy trì đội ngũ chất lượng cao.
- Hạn chế về hạ tầng và môi trường làm việc: chi phí thuê văn phòng, cơ sở vật chất hoặc giấy phép kinh doanh có thể trở thành rào cản.
Tóm tắt kiến thức:
- Công ty khởi nghiệp là một doanh nghiệp mới làm việc để tung ra một sản phẩm hoặc dịch vụ mới, sáng tạo và đưa sản phẩm đó ra thị trường.
- Khởi nghiệp thường gắn liền với người sáng lập. Tuy nhiên, các công ty khởi nghiệp thường tập trung vào đổi mới, thực hành và mở rộng quy mô để tăng trưởng, trong khi tinh thần kinh doanh có thể đề cập đến tất cả các hoạt động kinh doanh và tập trung vào lợi nhuận.
- Các công ty khởi nghiệp có thể sử dụng nhiều tùy chọn tài trợ khác nhau, bao gồm khởi động, huy động vốn từ cộng đồng, vay ngân hàng và đầu tư mạo hiểm.
- Tùy thuộc vào mục đích, các công ty khởi nghiệp có thể được phân loại thành nhiều loại khác nhau, bao gồm các công ty khởi nghiệp kinh doanh nhỏ, khởi nghiệp có khả năng mở rộng, khởi nghiệp xã hội và các công ty lớn.
Sau bài viết này, mong rằng các bạn đã hiểu rõ hơn về các khái niệm: “khởi nghiệp là gì?”, “công ty khởi nghiệp là gì?”,…Hãy tiếp tục theo dõi website của G Office để đón đọc những bài viết thú vị tiếp theo.
G Office – Đơn vị cung cấp dịch vụ cho thuê văn phòng chia sẻ, văn phòng ảo, thành lập doanh nghiệp, người bạn đồng hành cùng các công ty khởi nghiệp trên con đường chinh phục thành công
Bài viết liên quan:
Mẹo gọi vốn thành công cho công ty khởi nghiệp
Mẹo khởi nghiệp tuyệt vời dành cho các nữ doanh nhân
5 Tip khởi động cho công ty startup
5 lợi ích hàng đầu của không gian văn phòng ảo cho công ty khởi nghiệp
